Nietypowy gmach MOS powstał w oparciu o projekt wyłoniony w konkursie architektonicznym SARP w 2005 roku. Inicjatywa stworzenia nowej placówki kulturalnej w Krakowie wysunięta została rok wcześniej przez Krzysztofa Orzechowskiego, dyrektora Teatru im. J.Słowackiego i Janusza Sepioła, ówczesnego marszałka województwa. Na to aż zostanie zrealizowana, trzeba było czekać osiem lat. Budowa ruszyła w 2010 roku i właśnie się zakończyła. Nieprzypadkowo budynek powstał w pobliżu uczęszczanej przez studentów i krakowian ulicy Karmelickiej, naprzeciw nowego gmachu Biblioteki Wojewódzkiej, co zapewnić ma jego płynne włączenie w miejski krwioobieg.
'Ogród do uprawiania sztuki'
MOS wprowadził ład do starych podwórek i zruderowanych budynków przy ul. Rajskiej i Szujskiego. Punktem wyjścia w jego projekcie była wielofunkcyjna sala, którą wpisano w obrys starej XIX-wiecznej hali ujeżdżalni koni, użytkowanej w końcowych latach istnienia jako zaplecze magazynowe i warsztatowe Teatru im. J. Słowackiego w Krakowie.
Sam autor - architekt Krzysztof Ingarden (współpraca Jacek Ewy) - stwierdza, że forma budynku jest kontekstualną grą pomiędzy „mimesis a abstrakcją”, mieszczącą się jednocześnie blisko nurtu architektonicznego szeroko definiowanego przez Kennetha Framptona jako Regionalizm Krytyczny.
W praktyce oznacza to, że budynek nie jest symulakrą kontekstu, ale czerpie inspiracje z kodu form kontekstu poprzez nawiązanie do geometrii dachów i materiału obiektów sąsiednich, które wykorzystane zostały w geometrycznej kompozycjach elewacji. Budynek wpisuje się precyzyjnie w skalę otoczenia poprzez utrzymanie linii dachu i podziałów elewacyjnych zgodnie z przebiegiem i kompozycją ścian sąsiednich budynków.
Ostateczny efekt to wynik wrażliwości projektantów na sygnały płynące z otoczenia. Np. otwór w perforowanym dachu ogrodu został uformowany specjalnie z myślą o... rosnącym tam klonie. Za wyczulony słuch przestrzenny prowadzący do kreacji budynku ikony, która nie ulega wpływom współczesnej mody architektonicznej, jeszcze przed oficjalnym otwarciem obiekt otrzymał nagrodę im. prof. Janusza Bogdanowskiego premiującą szczególne osiągnięcia w kształtowaniu dzieł architektury krajobrazu.
- To multimedialny, współczesny dom kultury, przestrzeń artystyczna gotowa do uprawiania wszelkich form sztuki - mówi architekt Krzysztof Ingarden, autor projektu najlepszego budynku Krakowa 2012 roku.
Małopolski Ogród Sztuki, będzie skrzyżowaniem dwóch instytucji: Teatru im. Juliusza Słowackiego i Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej. W skrzydle od ul. Szujskiego powstała nowoczesna mediateka-arteteka, gromadząca multimedialne zasoby książek i muzyki, a część od ul. Rajskiej zagospodarował teatr - powstała tam wielofunkcyjna sala widowiskowa. Jej charakterystyczny element głównej sali to olbrzymi świetlik. wyposażony został w automatycznie zasuwane żaluzje. W nowej sali realizującej funkcje teatru-studio, sali konferencyjnej, koncertowej i bankietowo – wystawowej, znajdują się rozsuwane estrady na 300 osób. Nad głowami, pod stalowym stropem inspirowanym starymi dźwigarami dawnej ujeżdżalni, przymocowane do punktowych wyciągarek wiszą najnowocześniejsze urządzenia scenotechniczne. Tam będą mogły odbywać się spektakle, koncerty, wystawy, seanse filmowe, sympozja, konferencje, aukcje sztuki, pokazy mody itp. W sumie na powierzchni 4,2 tys. m kw. zmieściła się sala teatralna oraz kameralna sala kinowa na 98 miejsc, kawiarnia oraz pomieszczenia, w których można będzie organizować zajęcia edukacyjne związane ze sztuką.
Podczas kształtowania bryły architekci postawili na interakcję z przyszłymi odbiorcami, dlatego cała przestrzenna forma symbolicznego ażurowego zadaszenia wzniesiona ponad ogrodem od ul. Rajskiej, choć nie pełni wcale funkcji dachu, ma na celu wyprowadzenie portalu scenicznego na ulice. W ten sposób budynek delikatnie zaczepia przechodnia, przez co zręczna manipulacja formą sprawia, że odbiorca już podczas pierwszego kontaktu może uleć wrażeniu przekraczania granic ogrodu, w którym na równo posadzonych grządkach uprawia się kulturę. Kolejny dowód wyrafinowanej gry przestrzennej to sam ogród. Równe pasy imitujące rabatki z nasadzoną niskopienną zielenią to metafora ogrodu, cała, na jaką architekci mogli sobie w tym miejscu pozwolić. Historycznie bowiem ulica Rajska prowadziła do rajskiego ogrodu, który istniał w miejscu, gdzie powstały później Zakłady Tytoniowe.
Choć oficjalne otwarcie zaplanowano na 19 października to budynek zdążył już wywołać wśród opinii publicznej sporo zamieszania. Nazywany przez niektórych „krakowskim centrum Pompidou” zyskał rozgłos, mimo że jego architektura... wcale o to nie zabiega. Przeciwnie - jest stonowana i skromna. Nie zastosowano tu efekciarskich sztuczek, nie próbowano na siłę kupić sobie uznania odbiorców, a jednak obok tego budynku nie sposób przejść obojętnie.
Tu pod jednym dachem ma pączkować życie kulturalne młodej krakowskiej bohemy. Nowoczesny balet, współczesne formy teatralne, sztuki audiowizualne, koncerty i wszelka aktywność artystyczna znajdzie tu miejsce dla siebie.
Cała budowla wraz z wyposażeniem scenotechnicznym pochłonęła około 47 mln zł (projekt współfinansowany ze środków UE w ramach Małopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007-2013).
****
Od niemal samego początku działalności pracowni architektonicznej Ingarden & Ewý Architekci, czyli de facto od czasu pierwszej znaczącej realizacji obiektu zaprojektowanego w tej pracowni przy współpracy ze sławnym japońskim architektem Aratą Isozaki’m – „Muzeum Manggha” – zaczęły powstawać wybitne realizacje wywodzące się z pracowni prowadzonej przez Krzysztofa Ingardena i Jacka Ewý.
Uznaniem odbiorców cieszą się także wcześniejsze realizacje pracowni m.in. pawilon Wyspiański 2000 przy placu Wszystkich Świętych w Krakowie, Pawilon Polski EXPO 2005 w Nagoi, kościół parafialny przy ulicy Ludźmierskiej w Nowej Hucie, Biblioteka Papieskiej Akademii Teologicznej przy ulicy Grota Roweckiego, wysoki budynek biurowy przy skrzyżowaniu ulic Lublańskiej i Bora Komorowskiego oraz liczne, niestandardowe rozwiązania zespołów mieszkaniowych - aż po obecnie realizowany projekt Centrum Kongresowego przy Rondzie Grunwaldzkim.
****
O projekcie Małopolskiego Ogrodu Sztuki napisali:
Dawid Hajok, dziennikarz :
„Choć uroczyste otwarcie 19 października już mówi się o nim: krakowskie centrum Pompidou. Małopolski Ogród Sztuki intryguje architekturą doskonale wpisaną w otoczenie starego Krakowa.” - (Gazeta Wyborcza w Krakowie 14-09-2012)
Janusz Sepioł, senator, Marszałek Województwa Małopolskiego w latach 2002-2006:
“…Ten budynek to czysta emanacja idei gesamtkunstwerk.” (Gazeta Wyborcza, 14-09-2012);
„…Budynek, choć wpisany w stereometrię tego fragmentu miasta, jest ostentacyjnie inny. Faktura, kolor, relacja z ulicą, artykulacja fasady, w której zaciera się podział na kondygnację i która nie jest zwykłą ścianą z wyciętymi otworami okiennymi, ale też nie jest kurtyną – to wszystko przesądza o odrębności. Choć silnie odczuwalny jest związek z tym, co zastane, z przeszłością miejsca (istniejące drzewo, ceglana ściana frontowa), to jednocześnie wchodzimy w przestrzeń nową, niekonwencjonalną, w której dach zdaje się być stworzony z tej samej konstrukcji i materiału, co zewnętrzne ściany. Powiada się – przynajmniej tak twierdzi Bruno Zevi – że architektura jest sztuką przestrzeni. To, co porusza w tym budynku, to niezwykłe, nieoczekiwane perspektywy – otwarcia widokowe rozciągające się na wiele metrów.” (Małopolski Ogród Sztuki” – wydawnictwo Teatru im.J.Słowackiego w Krakowie) - w przygotowaniu;
Krzysztof Orzechowski, dyrektor Teatru im.J.Słowackiego w Krakowie:
„…Małopolskiemu Ogrodowi Sztuki poświęciłem osiem lat. Najpierw idei, potem budowie. U podstaw mojego pomysłu legły światowe trendy w architekturze i sztuce. Dzisiaj nie buduje się teatru dla teatru, galerii dla galerii, kina dla kina, ale tworzy się nowoczesne, wielofunkcyjne ośrodki kultury, przestrzenie tętniące życiem od rana do późnego wieczora, otwarte zarówno dla odbiorców, jak i dla twórców reprezentujących różne dziedziny kreacji artystycznej, a także dla specjalistów zajmujących się wystawiennictwem czy edukacją, Najnowsze, ugruntowane już mody nakazują łączenie gatunków sztuki, ich syntezę. („Czym dla mnie jest Małopolski Ogród Sztuki?” w: ” Małopolski Ogród Sztuki” – wydawnictwo Teatru im.J.Słowackiego w Krakowie) - w przygotowaniu;
Krzysztof Bień, architekt, członek jury Nagrody im.J.Bogdanowskiego :
„…Takt i wyczucie miejsca, użycie właściwych materiałów budowlanych oraz poszanowanie zastanej architektury – wszystko to przyczyniło się do uporządkowania zaniedbanych dawniej ulic Rajskiej i Szujskiego, wzbogaciło zastaną przestrzeń miejską i - mam taką nadzieję a nawet pewność, że miejsce to stanie się jeszcze jedną ikoną Krakowa.” – Laudacja z okazji przyznania w 2012 r. nagrody im. Profesora Janusza Bogdanowskiego dla „MAŁOPOLSKIEGO OGRODU SZTUKI”
MAŁOPOLSKI OGRÓD SZTUKI (The Małopolska Garden of Arts)
Architektura: Ingarden & Ewý Architekci
Autor: dr arch.Krzysztof Ingarden
Współpraca autorska: arch. Jacek Ewý
Zespół IEA: architekci – Piotr Urbanowicz, Sebastian Machaj, Agata Staniucha, Piotr Hojda, (w latach 2005-2011: Sylwia Gowin, Jakub Wagner, Bartosz Haduch, Bogdan Blady, Maciej Szromik, Anna Kula, Marta Brańska, Piotr Kita, Krzysztof Stępniak)
Współpraca: biuro K3 – architekci Piotr Chuchacz, Benedykt Bury, Rafał Chowaniec
Architektura wnętrz: Ingarden & Ewý Architekci oraz Pracownia S.C., Agnieszka Cwynar- Łaska, Marta Spodar
Akustyka: Inter-Eko Sp. z o.o., Jan Adamczyk, Lesław Stryczniewicz, Dorota Szałyga
Technologia sceny: Przedsiębiorstwo Projektowo-Usługowe „OTO”,
Tomasz Ostrowski, Zbigniew Kośka
Konstrukcja: GSBK Biuro Konstrukcyjne – Mariusz Szefer, Jarosław Zdeb. Samsoor Shaheed
Instalacje: TW Engineers Sp. Z o.o., Tadeusz Wołek, Monika Pantoł, Maria Eustachiewicz
Instalacje elektryczne : ES-System - Jan Wachacki, Paweł Bugno, Bożena Paluchowska
Projekt drogowy: Altrans, Stanisław Albricht, Ewa Dudek,
Projekt zieleni: Land Arch – Karolina Bober, Małgorzata Tujko
Rzeczoznawca p-poż: Janusz Siata
Inwestor: Teatr im. Julisza Słowackiego w Krakowie
Inwestor zastępczy: Lider: OTS-IP Sp. z o.o. Kraków;
Partner: Dom Inżynierski PROMIS SA, Szczecin
Gen. wykonawca: PBO Skobud Sp. z o.o., Żywiec
Dane obiektu:
Powierzchnia zabudowy: 1 579,3m2
Powierzchnia użytkowa: 4330,76 m²
Sala wielofunkcyjna: 299 miejsc
Sala kinowa: 78 miejsc
Projekt konkursowy: 2005 (I Nagroda w Konkursie SARP)
Projekt: 2005-2008
Realizacja: 2010-2012
Otwarcie: 10/2012
